Art. 299 § 1 KSH – odpowiedzialność członka zarządu za „zwykłe” zobowiązania spółki
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Oznacza to w uproszczeniu, że w przypadku bardzo słabej kondycji finansowej spółki – dłużnika, wierzyciel może zwrócić się do każdego z członków zarządu o zapłatę długu „za” spółkę, z własnego majątku członka zarządu.
Ten przepis stosuje się najczęściej w przypadku zalegania przez spółkę z płatnościami za klasyczne faktury (za najem, sprzedaż, dostawę, usługi).
Przepis art. 299 § 1 KSH wskazuje na tzw. odpowiedzialność deliktową (odszkodowawczą, pozaumowną), a zatem źródła przedawnienia tej odpowiedzialności należy szukać w Kodeksie cywilnym (art. 4421 § 1), który wyznacza 3 letni okres przedawnienia. Bieg przedawnienia przeciwko członkowi zarządu rozpoczyna się od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć. Najczęściej będzie miało to miejsce wraz z doręczeniem postanowienia o umorzeniu z tego względu postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce (chociaż nie jest to ustawową regułą).
Art. 299 KSH i art. 4421 KC są przepisami ogólnymi. Zatem regulacji dotyczących przedawnienia zobowiązań szczególnych (podatkowych i dotacyjnych) należy szukać w przepisach szczególnych – w Ordynacji podatkowej oraz w ustawie o finansach publicznych.
Art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej – przedawnienie odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki (m.in. VAT, CIT)
Ordynacja podatkowa w art. 116 reguluje odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej za zaległości podatkowe, natomiast przepis art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej wskazuje na jej przedawnienie wynoszące 5 lat: nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat.
Analizując przepis art. 118 Ordynacji podatkowej należy zwrócić uwagę, że ustanowiono w nim dwa terminy przedawnienia:
- termin przedawnienia prawa do wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej (§ 1) i
- termin przedawnienia zobowiązania, które wynika z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej (§ 2).
Co istotne – choć zgodnie z § 1 nie można wydać decyzji po upływie 5 – letniego terminu (od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa), to można taką decyzję doręczyć już po upływie terminu przedawnienia. Podkreślają to również sądy administracyjne (np. wyrok SN z 22.11.2010 r., III UK 27/10, wyrok NSA z 03.03.2011 r., I FSK 350/10).
Bieg terminów przedawnienia z § 1 (wydanie decyzji) nie może być przerwany ani zawieszony, gdyż Ordynacja podatkowa nie przewiduje przepisów w tym zakresie. Oznacza to, że termin ten nie może ulec przedłużeniu, a najwyżej może ulec skróceniu w wyniku zapłaty podatku czy umorzenia zaległości podatkowej. Natomiast w przypadku § 2 (przedawnienie zobowiązania), bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu, gdyż stosuje się tu odpowiednio art. 70 § 2 pkt 1 oraz § 3 i 4 Ordynacji podatkowej.
Art. 66b ust. 1 ustawy o finansach publicznych – przedawnienie odpowiedzialności członków zarządu za zwrot dofinansowania udzielonego spółce
Zgodnie z powołanym przepisem decyzję o odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania do zwrotu środków o których mowa w art. 60 pkt 6, wydaje się przed upływem pięciu lat od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja, o której mowa w art. 189 ust. 3b, albo decyzja, o której mowa w 207 ust. 9, stała się ostateczna.
Przepis ten zatem, w przeciwieństwie do Ordynacji podatkowej, nakazuje liczyć początek biegu przedawnienia dopiero od momentu, w którym decyzja nakazująca spółce zwrot dotacji stała się ostateczna (a nie od momentu, gdy należność ta w ogóle powstała, co mogłoby mieć miejsce już w momencie wydania nieostatecznej decyzji nakazującej spółce zwrot dotacji).
Odpowiedzialność z ustawy o finansach publicznych należy traktować jako uszczegółowienie odpowiedzialności z Ordynacji podatkowej. Zatem – jeżeli chodzi o odpowiedzialność członka zarządu spółki, która została zobowiązana decyzją do zwrotu dofinansowania – w zakresie przedawnienia odpowiedzialności członka zarządu będziemy stosować ustawę o finansach publicznych, a nie – Ordynację podatkową. W konsekwencji okres przedawnienia może być znacznie dłuższy, ponieważ moment powstania zaległości (podatkowej) nie jest tożsamy z terminem ostateczności decyzji.
Maria Czechowska
aplikant radcowski
