Umowa o pracę – podstawowe informacje
Umowa o pracę jest umową, na podstawie której nawiązuje się stosunek pracy. Stosunek ten zdefiniowany jest w art. 22 §1 Kodeksu pracy. Na podstawie tej definicji wyszczególnia się następujące cechy stosunku pracy:
po stronie pracodawcy: zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem oraz ponoszenie ryzyka związanego z organizacją pracy, a nadto ryzyka gospodarczego, socjalnego oraz osobowego;
po stronie pracownika: podporządkowanie pracodawcy, wykonywanie pracy osobiście, wykonywanie pracy w sposób ciągły i powtarzający się oraz świadczenie pracy określonego rodzaju.
Charakterystyka umowy B2B
Nazwa „B2B” pochodzi od angielskiego „business to business”. Sama umowa B2B charakteryzuje się tym, iż zawierana jest między przedsiębiorcami. Więcej o samej umowie B2B: https://milewska.legal/umowa-b2b-co-to-jest/.
Na potrzeby niniejszego artykułu pod lupę zostanie wzięty pewien typ umowy B2B, czyli umowa o współpracę pomiędzy dwoma przedsiębiorcami. Jest to de facto umowa, mająca ukonstytuować „zatrudnienie” osoby prowadzącej działalność gospodarczą, poza reżimem umowy o pracę.
Podstawową różnicą pomiędzy umową o pracę a umową o współpracę jest przede wszystkim kwestia rozkładu ryzyka i kosztów pomiędzy stronami. Stosunek B2B charakteryzuje się przeniesieniem ryzyka i kosztów z „zatrudniającego” na „zatrudnionego”. W przypadku osób „zatrudnionych” na podstawie umowy B2B to „zatrudniony” samodzielnie odprowadza składki ZUS, opłaca zaliczki na podatki PIT oraz uiszcza podatek VAT. Osobie „zatrudnionej” nie przysługuje również ustawowo płatny urlop wypoczynkowy, a w przypadku gdy nie opłaca ona składki chorobowej – również nie przysługuje jej zasiłek chorobowy w przypadku choroby.
Możliwość przekształcenia umowy B2B na umowę o pracę
Przy zawieraniu umowy B2B należy zwrócić uwagę na treść art. 22 §11 Kodeksu Pracy, według którego każdy stosunek prawny, który zawiera w sobie cechy stosunku pracy uznany będzie za stosunek pracy niezależnie od nazwy zawieranej przez strony umowy. Oznacza to, iż w przypadku gdy zawierana przez strony umowa o współpracę zawierać w sobie będzie zbyt wiele cech stosunku pracy, zostanie uznana za umowę o pracę.
Zgodnie z orzecznictwem sądów pracy (por. wyrok Sądy Najwyższego z dnia 17 maja 2016 r. w sprawie o sygnaturze I PK 139/15): „Gdy umowa faktycznie jest wykonywana w warunkach wskazujących na stosunek pracy, to ustalenie to, a nie treść oświadczeń woli złożonych przy jej zawieraniu, decyduje o charakterze łączącego strony stosunku prawnego”
Nawet w przypadku kiedy treść umowy (czyli oświadczenia woli) wskazywać będzie na zawarcie stosunku B2B, jeśli w treści samej umowy lub przy jej wykonywaniu spełnione będą warunki charakterystyczne dla stosunku pracy (jak np. płatny urlop, kierownictwo pracodawcy – zatrudniającego, brak możliwości podzlecenia usług innej osobie, konieczność wykonywania umowy w określonym przez zleceniodawcę miejscu i czasie) dany stosunek uznany będzie za stosunek pracy.
Pewnym drogowskazem w zakresie ryzyka przekwalifikowania umowy B2B na umowę o pracę może być także ustawa o PIT. Wskazuje ona na warunki, których spełnienie poskutkuje brakiem kwalifikacji danej działalności jako działalności gospodarczej. Może to przeważyć za zakwalifikowaniem danego stosunku jako stosunku pracy. Jeżeli więc w danej umowie:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
- wykonywanie czynności realizowane jest pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
- wykonujący czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością;
istnieje duże ryzyko, że umowa B2B zostanie przez właściwe organy przekształcona w umowę o pracę.
Skutki przekształcenia umowy B2B w umowę o pracę
W przypadku uznania danego stosunku za stosunek pracy strony umowy narażone są na dotkliwe konsekwencje. Nowo uznany pracodawca zobligowany będzie do uiszczenia zaległych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizyczny. Nie będzie mógł również pomniejszać należnego podatku VAT o podatek naliczony w związku z wystawianiem przez pracownika faktur VAT (o ile nowo uznany pracownik był uprawiony do ich wystawiania).
Zawieranie umów o charakterze stosunku pracy pod pozorem zawierania umowy o współpracę, w razie ich przekształcenia, uznane będzie za wykroczenie karane grzywną od 1 500 do 45 000 zł. Pracownik z kolei uprawniony będzie do dochodzenia zapłaty za nadgodziny oraz zapłaty za zaległy urlop wypoczynkowy za okres do 3 lat wstecz.
Dodatkowo, pracownik może podlegać obowiązkowi uregulowania zaległych kwot PIT poprzez różnice w rozliczeniach podatku odchodowego (w przypadku stosunku pracy obowiązuje skala podatkowa; w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorca może wybrać inną, korzystniejszą w danej sytuacji formę opodatkowania, np. podatek liniowy lub ryczałt).
Podsumowanie
Przy zawieraniu umowy B2B należy zwrócić uwagę przede wszystkim na kwestię cech wspólnych lub podobnych ze stosunkiem pracy. W przypadku, kiedy umowa o współpracę lub metoda jej realizacji zawierać będzie rozwiązania charakterystyczne dla umowy o pracę (jak np. płatny urlop, kierownictwo osoby zlecającej, stałe dni i godziny wykonywania czynności), dany stosunek może zostać uznany za stosunek pracy – a strony umowy mogą narazić się na dotkliwe konsekwencje ze strony organów państwa.
Aleksandra Kostrzewa
asystent prawny