Zarówno pełnomocnictwo, jak i prokura, stanowią formy przedstawicielstwa. Pełnomocnik i prokurent podejmują czynności w imieniu i na rachunek osoby lub podmiotu, który reprezentują. Celem pełnomocnictwa lub prokury jest więc zwolnienie mocodawcy od potrzeby dokonywania różnych czynności osobiście.
Różnice między pełnomocnictwem a prokurą – mocodawca
Pełnomocnictwo może zostać udzielone przez każdy podmiot prawa (zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne), posiadający zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwo funkcjonuje zarówno w obrocie profesjonalnym (np. pełnomocnictwo udzielone adwokatowi do reprezentowania w sądzie), jak i w obrocie prywatnym (pełnomocnictwo udzielone członkowi rodziny do załatwienia sprawy w urzędzie w imieniu mocodawcy). Istnieje bardzo niewiele czynności, które nie mogą zostać dokonane przez pełnomocnika (nie można np. przez pełnomocnika spisać testamentu).
Prokura jest z kolei szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, przystosowanym do działalności gospodarczej. Prokurent jest więc także pełnomocnikiem, ale umocowanym do podejmowania czynności (np. zawierania umów, reprezentowania w sądzie) w zakresie działalności przedsiębiorstwa swojego mocodawcy.
Prokury może udzielić wyłącznie przedsiębiorca podlegający wpisowi do CEIDG albo do rejestru przedsiębiorców KRS, a dane prokurenta obowiązkowo są ujawniane w tych rejestrach. W przypadku spółek – do udzielenia prokury wymagana jest zgoda wszystkich członków zarządu lub wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.
Różnice między pełnomocnictwem a prokurą – zakres umocowania
Zakres umocowania pełnomocnika określa treść pełnomocnictwa. Zakres działań, które może podjąć pełnomocnik, jest więc w zasadzie zależny od woli jego mocodawcy.
Zakres umocowania prokurenta określa ustawa. Prokurent umocowany jest do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca nie może ograniczyć wskazanego powyżej ustawowego zakresu umocowania prokurenta ze skutkiem wobec osób trzecich. Oznacza to, że jeśli przedsiębiorca ograniczy zakres umocowania prokurenta, to czynności podjęte przez prokurenta ponad ten zakres będą i tak ważne (a mocodawca będzie mógł co najwyżej domagać się od prokurenta odszkodowania).
Dopuszczalnym ograniczeniem prokury jest zastrzeżenie jej łącznego charakteru (tj. obowiązku działania z innym prokurentem czy członkiem zarządu dla ważności czynności) lub zastrzeżenie jej oddziałowego charakteru (tj. ograniczenie umocowania wyłącznie do działalności oddziału przedsiębiorcy).
Natomiast nawet w przypadku dysponowania prokurą, prokurent będzie potrzebował dodatkowo konkretnego pełnomocnictwa od przedsiębiorcy do: zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do czasowego korzystania, a także do zbywania i obciążania nieruchomości, których właścicielem jest mocodawca prokurenta.
Różnice między pełnomocnictwem a prokurą – osoba pełnomocnika i prokurenta
Pełnomocnikiem może zostać osoba fizyczna o pełnej albo ograniczonej zdolności do czynności prawnych, a także osoba prawna (np. spółka z o.o.).
Prokurentem może natomiast zostać jedynie osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.
Różnice między pełnomocnictwem a prokurą – forma pełnomocnictwa i prokury
Udzielenie pełnomocnictwa w zasadzie nie wymaga zachowania określonej formy – może mieć nawet formę ustną.
Wyjątek stanowi pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej, co do której prawo wymaga szczególnej formy (np. podpisanie w imieniu mocodawcy umowy nabycia nieruchomości – umowa ta musi mieć formę aktu notarialnego). W takim przypadku pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej samej formie (czyli w powyższym przykładzie – pełnomocnictwo też powinno mieć formę aktu notarialnego).
Drugi z wyjątków to pełnomocnictwo ogólne (czyli do generalnego zastępowania mocodawcy). Takie pełnomocnictwo musi mieć formę pisemną pod rygorem nieważności.
Ponadto przepisy odnoszące się do poszczególnych czynności prawnych mogą wprowadzać wymaganie udzielenia pełnomocnictwa do ich dokonania w szczególnej formie.
Natomiast prokura zawsze musi być ustanowiona w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Różnice między pełnomocnictwem a prokurą – odwołanie pełnomocnictwa i prokury
Zasadniczo i pełnomocnictwo i prokura są odwoływalne. Podobnie – zarówno pełnomocnik, jak i prokurent – sami mogą się zrzec pełnomocnictwa czy prokury.
W przypadku pełnomocnictwa natomiast mocodawca może zrzec się możliwości odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
W przypadku prokury nie ma takiej możliwości – przedsiębiorca nie może zrzec się możliwości odwołania prokurenta.
Jeżeli prokura została udzielona przez spółkę – do jej odwołania, w przeciwieństwie do jej ustanowienia, wystarczy oświadczenie jednego członka zarządu lub wspólnika, który prowadzi sprawy spółki.
Współautorem artykułu jest prawnik Mikołaj Kręcisz
W kontekście spółek słowo „prokurent” pojawia się niezwykle często. Po samym już fakcie ujawnienia prokurenta w KRS-ie spółki można spodziewać się, iż pełni w niej ważna rolę. Kim więc tak właściwie jest prokurent?
Jakie są różnice pomiędzy prokurentem a członkiem zarządu spółki z o. o.? Czym różni się odpowiedzialność prokurenta od odpowiedzialności członka zarządu?
