Istota prokury
Prokurent jest pełnomocnikiem – jednak ustanowione na jego rzecz pełnomocnictwo jest przystosowane do działalności gospodarczej. Prokura obejmuje więc czynności związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa – niezależnie czy są to czynności przed sądem, czy inne – takie jak np. zawieranie umów z kontrahentami.
Prokurentem może być osoba fizyczna (a więc nie np. spółka), posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej – czyli co do zasady pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. W przypadku spółek kapitałowych (z o.o. i akcyjnej) – prokurentem może zostać wspólnik. Nie może on jednak równocześnie piastować stanowiska w zarządzie ani organach nadzorczych spółki.
Co ważne, prokura – mimo że jest formą pełnomocnictwa, nie może być przeniesiona na inną osobę. Prokurent może jednak udzielić pełnomocnictwa do dokonania danej czynności – oczywiście w zakresie jego własnych kompetencji.
Prokura może być udzielona więcej niż jednej osobie równocześnie. Wyróżnia się wówczas różne rodzaje prokur, które związane są z innymi kompetencjami.
Prokura samoistna – prokurenci działają samodzielnie. Ważność zawieranych przez nich czynności prawnych nie zależy od obecności innej osoby zdolnej reprezentować spółkę.
Prokura łączna – prokurenci działają łącznie. Dokonanie przez nich czynności prawnej wymaga wspólnego działania z innym prokurentem.
Prokura mieszana – prokurenci działają łącznie z członkiem uprawnionego organu spółki. W takim więc przypadku ważność dokonanej czynności prawnej uzależniona jest od działania wspólnie z członkiem zarządu.
W jaki sposób ustanowić prokurenta?
Prokurent może być ustanowiony przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do CEIDG lub rejestru przedsiębiorców KRS.
Prokura musi zostać udzielona w formie pisemnej – pod rygorem nieważności.
Prokurent powinien zostać zgłoszony do CEIDG lub rejestru przedsiębiorców KRS. Do wniosku o zgłoszenie prokurenta powinna zostać dołączona zgoda takiej osoby na powołanie na prokurenta oraz informacja o tym, jaki rodzaj prokury będzie wykonywać (samoistna, łączna lub mieszana). W przypadku prokury mieszanej należy również dokładnie wskazać, w jakiej konfiguracji taka prokura będzie funkcjonować (np. prokurent działający z członkiem zarządu).
Wygaśnięcie prokury
Prokura może być odwołana. Odwołanie nie wymaga żadnego uzasadnienia – a dokonane może być w każdej chwili. Nie wymaga do ważności żadnej formy szczególnej, może być dokonane także w formie ustnej, jeśli zostanie zakomunikowane w dostatecznie jasny sposób.
Prokura wygasa także w momencie wykreślenia przedsiębiorcy z CEIDG, KRS lub ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji lub przekształcenia przedsiębiorcy. Wygaśnięcie prokury jest również skutkiem ustanowienia kuratora dla osoby prawnej w przypadku braku organu, lub niepełnego składu organu (a wymaganego w umowie spółki) – czyli np. w przypadku braku zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub gdy w umowie spółki wskazany jest zarząd wieloosobowy, a w spółce funkcjonuje zarząd składający się tylko z jednej osoby. Utrata przez przedsiębiorcę zdolności do czynności prawnych nie powoduje jednak wygaśnięcia prokury.
Prokura wygasa także wraz ze śmiercią prokurenta. Sam prokurent może również zrzec się prokury – o ile coś innego nie wynika ze stosunku łączącego go z jego mocodawcą.
Odpowiedzialność prokurenta
Prokurent odpowiada za swoje działania na zasadach ogólnych tj. na zasadzie winy. Takiej odpowiedzialności podlega każdy, kto spowoduje szkodę (np. wyrządzoną spółce) i można przypisać mu winę.
Natomiast prokurent nie ponosi odpowiedzialności podobnej do odpowiedzialności członków zarządu, a wynikającej z Kodeksu spółek handlowych i z Ordynacji podatkowej.
Ordynacja Podatkowa w art. 116 przewiduje odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości podatkowe spółki pod warunkiem braku możliwości ich egzekucji z majątku samej spółki. W związku z brakiem jakiejkolwiek podstawy prawnej, takiej odpowiedzialności prokurent nie ponosi.
W Kodeksie spółek handlowych (w art. 299) opisana jest także odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki w przypadku braku możliwości ich egzekucji z majątku spółki. Na mocy art. 2991 KSH odpowiedzialność taka została rozszerzona na likwidatorów spółki. W związku z brakiem wyraźnego wskazania odpowiedzialności prokurenta w takim przypadku można bezsprzecznie stwierdzić, że takiej odpowiedzialności prokurent nie ponosi.
Aleksandra Kostrzewa
asystent prawny