Pozorność umowy o pracę – decyzja ZUS
Początkiem całego procesu zwykle jest zawiadomienie ZUS o wszczęciu postępowania wyjaśniającego mającego ustalić czy pracownik (ubezpieczony) faktycznie wykonuje pracę. W trakcie tego postępowania organ zwykle wzywa do udzielenia odpowiedzi na serię pytań, które dotyczą m. in. działalności zakładu pracy, okresu i sposobu świadczenia pracy. Często zdarza się, że efektem tych czynności jest wydanie przez ZUS decyzji o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym z uwagi na pozorność umowy o pracę. Słowem, organ stwierdza że umowa nie była faktycznie wykonywana i nie zawarto jej w celu świadczenia pracy, a tylko po to, by umożliwić ubezpieczonemu korzystanie z ubezpieczenia (oraz świadczeń takich jak np. zasiłek chorobowy czy macierzyński).
Obrona przed zarzutami ZUS – pozorność umowy o pracę
Jakie kroki może podjąć pracownik w sytuacji gdy ZUS uzna, że jego umowa o pracę jest pozorna i dlatego nie podlega on ubezpieczeniom?
Taka decyzja ZUS może zostać zaskarżona do sądu okręgowego zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika. Należy tego dokonać w ciągu 30 dni od dnia otrzymania decyzji. W tym miejscu warto podkreślić że przesyłki ZUS nie są przesyłkami poleconymi, co oznacza że zwykle umieszczane są w skrzynce adresata bez potwierdzenia daty doręczenia – może to sprawić kłopot z ustaleniem kiedy pracownik faktycznie otrzymał decyzję. Nie jest to jednak przeszkodą, wystarczy w odwołaniu przywołać datę wyjęcia przesyłki ze skrzynki i uznać że był to początek terminu na wniesienie skargi.
Jakie argumenty będą pomocne w wykazaniu, że pracownik faktycznie wykonywał obowiązki służbowe? W pierwszej kolejności warto przedłożyć sądowi dokumentację kadrową, związaną m. in. z potwierdzaniem obecności pracownika w zakładzie pracy, udzielanymi mu urlopami, kierowaniem go na badania lekarskie.
Jeśli pracownik nie posiada dostępu do tego typu dokumentacji, warto w odwołaniu wnieść o to by sąd zobowiązał do jej przedstawienia pracodawcę (który i tak będzie uczestnikiem postępowania przed sądem). Bardzo pomocne będzie także wykazanie efektu prac podejmowanych przez pracownika. Katalog dowodów nie jest zamknięty, a więc można dowolnie posiłkować się zdjęciami z wydarzeń zakładowych, dokumentacją wskazującą na udział pracownika w danym projekcie, zeznaniami współpracowników lub przełożonych.
Pozorność umowy o pracę – możliwe konsekwencje dla pracownika
W sytuacji, gdy podważona zostanie umowa o pracę, a więc tytuł do ubezpieczeń, może dojść do sytuacji, gdy ZUS odmówi pracownikowi prawa do zasiłku (np. chorobowego lub macierzyńskiego), albo odpowiednio wstrzyma jego wypłatę lub zobowiąże do zwrotu zasiłku z odsetkami.
Jest to jedna z najczęściej spotykanych konsekwencji decyzji dotyczącej pozorności w praktyce kancelarii – temu problemowi poświęcono odrębny artykuł dostępny TUTAJ. Dlatego bardzo istotne jest by odpowiednio zareagować i zaskarżyć otrzymaną decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniom w przewidzianym terminie.
Aleksandra Kuranda
radca prawny