Analizy podsumowujące rok 2023 dla polskich przedsiębiorców wskazują, że gospodarka aktualnie przechodzi przez trudny okres. Niestety trudności polskich przedsiębiorców są widoczne nie tylko w analizach i statystykach.
Słabnąca wartość pieniądza i rosnące koszty powodują trudności z regulowaniem bieżących zobowiązań – w tym m. in. zobowiązań z tytułu leasingu pojazdów.
Zaległości w płatnościach rat leasingowych
Zgodnie z przepisami zwłoka w płatnościach rat leasingowych jest podstawą do wypowiedzenia umowy leasingu przez firmę leasingową. Jak wynika z art. 70913 § 2 Kodeksu cywilnego, jeżeli korzystający (leasingobiorca) dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący (firma leasingowa) powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia.
Postanowienia umowne mniej korzystne dla leasingobiorcy są nieważne. Oznacza to, że firma leasingowa może zastosować mniej radykalne rozwiązania. Na przykład, może przewidzieć prawo wypowiedzenia dopiero w przypadku zwłoki z zapłatą 2 lub 3 rat albo zastosować np. miesięczny czy dwumiesięczny okres wypowiedzenia umowy. W praktyce, rozwiązania bardziej korzystne dla leasingobiorców iż wynikające wprost z kodeksu, są rzadkie.
Skutkiem wypowiedzenia umowy leasingu jest obowiązek natychmiastowego uregulowania przez leasingobiorcę wszystkich zaległych, ale także przyszłych rat leasingowych – niezależnie od tego, ile czasu umowa była wykonywana, ile czasu pozostałoby do zakończenia umowy, gdyby nie doszło do jej wypowiedzenia, ani ile rat leasingowych zostało dotychczas prawidłowo zapłaconych.
Co dzieje się z samochodem po wypowiedzeniu umowy leasingu?
Po wypowiedzeniu umowy leasingu przez firmę leasingową, leasingobiorca ma obowiązek zwrócenia pojazdu firmie leasingowej. Choć leasingobiorca płaci firmie leasingowej całą wartość pojazdu z dnia jego zakupu wraz z wynagrodzeniem za leasing, samochód pozostaje własnością firmy leasingowej (wynika to z istoty umowy leasingu, o czym pisaliśmy m. in. w artykule „Leasing – podstawowe informacje o umowie leasingu” – https://milewska.legal/leasing-podstawowe-informacje-o-umowie-leasingu/).
Wznowienie umowy leasingu
Jeżeli problemy finansowe leasingobiorcy były przejściowe i odzyskał zdolność regulowania rat leasingowych, może on starać się o wznowienie umowy leasingu.
Wznowienie umowy leasingu nie zostało uregulowane w Kodeksie cywilnym ani w żadnej innej ustawie. Dlatego procedury wznowienia różnią się w zależności od firmy leasingowej.
Zasadniczo możemy mieć do czynienia z dwiema sytuacjami:
- zasady wznowienia umowy leasingu mogą być uregulowane w umowie leasingu lub ogólnych warunkach leasingu (OWUL);
- zasady wznowienia umowy leasingu nie zostały przewidziane w umowie ani w OWUL.
W pierwszym przypadku sytuacja jest bardziej komfortowa dla leasingobiorcy. Umowa/OWUL mogą przyznawać korzystającemu uprawnienie do wznowienia umowy leasingu po spełnieniu określonych warunków. W takiej sytuacji leasingobiorca wie, jak powinien się zachować, aby mieć zagwarantowane wznowienie i dalsze trwanie umowy.
Innym stosowanym wariantem jest określenie w umowie/OWUL warunków, jakie leasingobiorca musi spełnić, aby umowa została wznowiona, przy czym firma leasingowa pozostawia sobie prawo ostatecznej decyzji w tej sprawie. Nawet jeżeli leasingobiorca dołoży wszelkich przewidzianych umową starań, firma leasingowa nadal będzie mogła odmówić wznowienia umowy leasingu.
W drugim przypadku, tj. w sytuacji gdy ani umowa ani OWUL nie regulują zasad wznowienia umowy, wznowienie również jest możliwe. Firma leasingowa ma wtedy jednak swobodę decydowania. Może narzucić leasingobiorcy indywidualnie określone warunki udzielenia zgody na wznowienie. Możliwości zmiany tych warunków są w takiej sytuacji ograniczone, chociaż nadal negocjacje nie są wykluczone. Należy jednak pamiętać, że niespełnienie (lub twarde negocjowanie) warunków wznowienia może doprowadzić do odmowy ze strony firmy leasingowej i podjęciem czynności windykacyjnych.
Firma leasingowa może też odmówić zgody na wznowienie bez przedstawienia żadnych warunków. W tym przypadku leasingobiorca nie może wymagać ani zmusić firmy leasingowej do wznowienia umowy.
Obrona przed wypowiedzeniem umowy leasingu
W przypadku odmowy wznowienia umowy leasingu (a nawet jeszcze na etapie negocjacji przed ostateczną decyzją co do wznowienia) sposobem obrony przed zakończeniem umowy leasingu jest zakwestionowanie oświadczenia firmy leasingowej o wypowiedzeniu umowy.
Nie w każdej sprawie będzie to możliwe. Nie można wskazać jednej przyczyny nieskuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Zazwyczaj będzie wynikać to z popełnienia przez firmę leasingową błędów natury formalno-prawnej. Istotne mogą być także okoliczności faktyczne konkretnej sprawy. Dlatego w tym zakresie rekomendowane jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej.
W przypadku, gdy uznamy, że wypowiedzenie umowy leasingu było wadliwe, umowa pozostaje w mocy i leasingobiorca wciąż ma prawo do korzystania z pojazdu. Należy oczywiście pamiętać, że w takiej sytuacji wciąż spoczywają na nim także obowiązki wynikające z umowy – w szczególności obowiązek uiszczania rat leasingu.
Podważenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy leasingu może wymagać również wstąpienia na drogę sądową z pozwem o ustalenie istnienia stosunku prawnego.
Mateusz Dominiak
adwokat