Gdy posiadamy prawa autorskie do danego utworu (np. jesteśmy autorami grafiki, claimu marketingowego, video reklamowego, jingla) – możemy nimi rozporządzać. Czyli możemy przenieść autorskie prawa majątkowe do tego utworu (czyli prawa „sprzedać” niczym samochód lub mieszkanie) albo też – udzielić licencji do utworu (czyli prawa „wynająć”). Czym dokładnie różni się przeniesienie praw autorskich od licencji (wyłącznej lub niewyłącznej) i czy zawsze musimy sięgać po pisemną umowę?
Czy udzielenie licencji albo przeniesienie praw autorskich wymaga zawsze zawarcia pisemnej umowy?
Formy pisemnej wymaga udzielenie licencji wyłącznej oraz przeniesienie praw autorskich.
Udzielenie licencji niewyłącznej nie wymaga pisemnej umowy – wystarczający jest np. mail.
Niezależnie od formy umowy, warto pamiętać aby uzgodnić w umowie co najmniej :
Postanowienia dotyczące licencji lub przeniesienia praw autorskich bardzo często są wplatane w umowę o wykonanie określonego utworu (np. reklamy, grafiki, rzeźby).
Licencja niewyłączna – co to jest?
W wypadku nieodniesienia się w umowie do kwestii rodzaju licencji (wyłączna lub niewyłączna), licencja automatycznie powinna być postrzegana jako niewyłączna.
Co to w praktyce oznacza? Otóż, licencjodawca, w wypadku braku wyłączności, może udzielić takiej samej licencji, na tych samych polach eksploatacji (czyli w takim samym zakresie), także innemu podmiotowi.
Dla przykładu, licencje na korzystanie z produktów pakietu Microsoft Office są właśnie licencjami niewyłącznymi i każdy kto wykupi odpowiedni dostęp, może korzystać z narzędzi w ten sam sposób.
Licencja wyłączna – co to jest?
Inaczej jest w wypadku licencji wyłącznej. Licencjodawca nie ma bowiem możliwości zezwolenia na korzystanie z utworu innemu podmiotowi (poza licencjobiorcą wyłącznym). Licencje o charakterze wyłącznym są zawierane głównie wtedy, gdy któraś ze stron umowy (zwykle licencjobiorca) ma zamiar uzyskać wyłączność na korzystanie z utworu w oznaczonym zakresie, miejscu lub czasie.
Pod względem zakresu uprawnień licencja wyłączna zajmuje miejsce pośrednie pomiędzy licencją niewyłączną a przeniesieniem praw autorskich. Umożliwia bowiem korzystanie z utworu wyłącznie jednemu podmiotowi (wyłączność licencji), ale jednocześnie nie pozbawia licencjodawcy „własności” utworu (utwór jest niejako „wynajmowany”). Oznacza to, że po wygaśnięciu licencji wyłącznej licencjodawca może licencji udzielić kolejnemu podmiotowi.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych – co oznacza?
Formą dającą uprawnionemu (licencjobiorcy) najszersze i najtrwalsze możliwości korzystania z utworu jest przeniesienie autorskich praw majątkowych. W tym wariancie nabywca praw autorskich uzyskuje całkowity monopol na korzystanie z utworu (monopol trwały, ostateczny i nieograniczony czasowo). Sytuację tę można porównać do zakupu mieszania czy pojazdu – nabywamy zakupioną rzecz raz na zawsze.
Zainteresowanie przeniesieniem praw autorskich widoczne jest zwykle w wypadku, gdy podmiot zamawia u twórcy indywidualne treści, np. reklamę produktów jego marki. Ze względów gospodarczych uzasadnione jest, aby właściciel marki posiadał pełnię nieograniczonych i wyłącznych praw do tejże reklamy.
Licencja czy przeniesienie praw autorskich – co jest lepsze?
W zależności od zamierzonego efektu, zakres korzystania z utworu można regulować na różne sposoby. W wypadku produktów (utworów) dostępnych w tym samym zakresie dla szerokiego grona odbiorców, najczęściej będzie to najmniej sformalizowana licencja niewyłączna i będzie ona w zupełności wystarczająca dla licencjobiorcy.
Jeśli zaś chodzi o utwory tworzone na zamówienie i dotyczące konkretnego podmiotu, prawdopodobnie najlepszym rozwiązaniem będzie udzielenie licencji wyłącznej albo przeniesienie autorskich praw majątkowych. Wszystko zależy od tego, czy zamawiający docelowo chce dysponować utworem jak właściciel (wtedy należy uzyskać przeniesienie praw autorskich) czy jak „najemca” (wtedy wystarczająca będzie licencja wyłączna).
Mimo wszystko wskazane jest, aby kwestie związane z zezwalaniem podmiotom trzecim na korzystanie z utworu regulować w formie pisemnej umowy, wyraźnie wskazując tam pola eksploatacji (czyli to, w jaki sposób i gdzie licencjobiorca/nabywca praw będzie mógł z nich korzystać). W praktyce wielokrotnie pozwala to uniknąć problemów interpretacyjnych, co poprawia stopień zabezpieczenia interesów zarówno twórcy, jak i korzystającego z utworu.
Rozwiązanie, wypowiedzenie i odstąpienie są bardzo często wymiennie używane dla opisania sposobu zakończenia obowiązywania umowy. Takie uproszczenie może przynieść niekorzystne konsekwencje, ponieważ te trzy instytucje cechują się zupełnie innym charakterem i skutkiem.
Z doświadczenia naszej kancelarii wynika, że branża IT jest jedną z częściej korzystających z kontraktów B2B w relacjach: podmiot „zatrudniający” – programista. Z tego typu umów korzystają też coraz częściej zagraniczne podmioty, poszukujące w Polsce wykwalifikowanej kadry IT. Czym charakteryzują się umowy B2B w branży IT i dlaczego właśnie w tym sektorze są one tak popularne?
