Rękojmia – podstawowe informacje
Rękojmia, a zasadniczo rękojmia przy sprzedaży, jest uprawnieniem wynikającym bezpośrednio z mocy kodeksu cywilnego i jest w nim całkowicie unormowana. Obowiązuje od momentu zawarciu umowy, z którą koreluje (czyli umowy sprzedaży bądź dzieła). Oznacza pewien katalog uprawnień kupującego (lub zamawiającego dzieło – np. mebel) w przypadku, gdy sprzedany towar (wykonane dzieło) ma wady – np. jest niekompletne, nie działa, lub okazuje się być własnością innej osoby niż sprzedający.
W stosunkach konsumenckich nie istnieje możliwość wyłączenia obowiązywania w danym stosunku przepisów o rękojmi. W stosunkach między przedsiębiorcami takie ograniczenie nie obowiązuje – mogą oni zarówno ograniczyć jak i całkowicie wyłączyć rękojmię. Od 1 stycznia 2021 r. przedsiębiorca, który zawiera umowę, która tylko w sposób pośredni jest związana z przedmiotem jego działalności (wpisanego do CEIDG), a w związku z tą umową zostaje wystawiona faktura, w kontekście rękojmi korzysta z uprawnień przysługujących konsumentowi. Należy zaznaczyć, że w tym przypadku niektóre z przepisów dotyczących relacji pomiędzy przedsiębiorcami zostają wyłączone.
Rękojmia wiąże się bezpośrednio z zaistnieniem w kupionej rzeczy (lub odpowiednio – w dziele) wady fizycznej bądź prawnej.
Wadą fizyczną jest taki stan rzeczy, w którym zakupiona rzecz nie ma właściwości, które mieć powinna (czy to w stosunku do innych rzeczy danego rodzaju, czy ze względu na zapewnienia sprzedawcy, które nie zostały spełnione), nie nadaje się do celu, w którym została zakupiona (a sprzedawca wiedział o takim celu i nie zgłaszał zastrzeżeń) lub została wydana w stanie niezupełnym.
Wada prawna jest to zaś taki stan, w którym osobie trzeciej przysługuje roszczenie co do rzeczy, a o którym kupujący nie wiedział (np. w sytuacji, gdy sprzedawca nie jest właścicielem rzeczy, którą sprzedaje).
Rękojmia wiąże się z szeroko idącymi uprawnieniami kupującego. Należą do nich – żądanie obniżenia ceny przedmiotu, odstąpienie od umowy, wymiana rzeczy na wolną od wad lub naprawa rzeczy. Należy również zaznaczyć, że dwa pierwsze z wymienionych uprawnień (tj. obniżenie ceny oraz odstąpienie od umowy) nie przysługują w przypadku, gdy sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności rzecz wymieni bądź naprawi. Problematycznym może być jednak stwierdzenie „niezwłocznie”. Nie jest ono zdefiniowane i może być interpretowane w każdym przypadku nieco inaczej. Ograniczenie dotyczące braku opieszałości sprzedawcy w działaniu nie obowiązuje jednak w przypadku, kiedy rzecz była już wymieniana lub naprawiana – wtedy kupujący może odstąpić od umowy lub żądać obniżenia ceny.
Gwarancja – podstawowe informacje
Gwarancja, w przeciwieństwie do rękojmi, nie obowiązuje z mocy samego prawa. Do obowiązywania wymaga udzielenia – czy to w formie pisemnej, czy np. w reklamie. Przepisy o gwarancji nie narzucają konkretnych obowiązków gwaranta (czyli osoby, która udziela gwarancji), a jedynie sugerują, jak mogą one wyglądać. Należy więc zaznaczyć, że każda gwarancja może wyglądać w nieco inny sposób, a jej zakresu należy szukać w dokumencie gwarancyjnym. Ważne jest też, że często gwarancji udziela producent rzeczy, a nie jej sprzedawca. Zatem nierzadko dochodzi do sytuacji, w której sprzedawca w stosunku do tej samej rzeczy odpowiada na zasadach kodeksowej rękojmi, a gwarant – na zasadach gwarancji. Konsument jest więc niejako podwójnie chroniony.
Zazwyczaj przyjmuje się, że w przypadku zaistnienia wady fizycznej rzeczy, gwarancja co do jakości zobowiązuje gwaranta do usunięcia tej wady lub dostarczenia nowej rzeczy wolej od wad – o ile ujawni się ona w okresie obowiązywania danej gwarancji.
Co do zasady, gwarancja wiąże się z wadami fizycznymi, które zaistniały w rzeczy, a które ujawniły się w trakcie jej trwania.
Należy również zaznaczyć, iż gwarancja jest dobrowolna. Mimo, że obecnie jest już niejako standardem, nie istnieje żaden przymus jej udzielania – jest dobrą wolą gwaranta.
Rękojmia a gwarancja – szczegółowe informacje
Zarówno rękojmia, jak i gwarancja, są uprawnieniami kupującego, które bezpośrednio związane są z zaistnieniem w kupionej rzeczy wady. Różnice pomiędzy tymi dwoma instytucjami są niewielkie, aczkolwiek znaczące w skutkach. Istotną kwestią jest również fakt, iż nie można równocześnie korzystać z uprawnień z rękojmi, jak i gwarancji. Należy więc się zastanowić, która z tych instytucji w pełniejszy sposób spełni oczekiwania co do rozwiązania problemu, jakim niewątpliwie jest wystąpienie wady.
Kwestie, na które trzeba zwrócić uwagę przy wyborze uprawnień, zostały przedstawione zbiorczo w poniższej tabelce:
Rękojmia | Gwarancja | |
Podstawa obowiązywania | Kodeks cywilny; nie wymaga dodatkowych dokumentów | Oświadczenie gwarancyjne |
Wady, których dotyczy | Wady fizyczne i prawne | Wady fizyczne |
Termin obowiązywania | Dwa lata od wydania rzeczy | Określony w oświadczeniu gwarancyjnym; jeśli nie został określony – dwa lata |
Wynikające uprawnienia |
Powyższe uprawnienia dotyczą tylko sytuacji, gdy sprzedawca nie naprawi lub nie wymieni rzeczy bez zbędnej zwłoki
|
Określone w oświadczeniu gwarancyjnym; w razie wątpliwości:
|
Aleksandra Kostrzewa
asystent prawny