Ustawa o fundacjach jest dość lakoniczna w zakresie szczegółów sposobu zakładania fundacji na terenie Polski. Poniżej przedstawiono ogólne informacje o formalnościach, kolejnych krokach i sposobie powołania do życia fundacji.
Kto powołuje do życia fundację?
Osobą niezbędną do powstania fundacji jest jej fundator. Może być on osobą fizyczną albo prawną (czyli np. spółką). Fundatorów może być też kilku. Nie ma przy tym znaczenia czy fundator ma miejsce zamieszkania (w wypadku osób fizycznych) lub siedzibę (w wypadku osób prawnych) w Polsce, czy za granicą. Ważne natomiast aby siedzibą fundacji była miejscowość znajdująca się na terytorium Polski.
Pierwszym krokiem jest oświadczenie fundatora o założeniu fundacji, złożone przed notariuszem (akt założycielski). Fundator nie musi osobiście udać się do notariusza – istnieje możliwość ustanowienia w tym celu pełnomocnika (np. radcy prawnego lub adwokata).
Akt założycielski powinien zawierać informacje o celu fundacji oraz składnikach majątkowych przeznaczonych na jego realizację, Ważne, aby cele fundacji były zgodne z interesami RP i społecznie lub gospodarczo użyteczne (np. ochrona zdrowia, oświata i wychowanie, ochrona środowiska).
Statut fundacji
Kolejno, fundator powinien opracować statut fundacji. Jest to zbiór najważniejszych postanowień dotyczących nowej organizacji, w tym postanowień dotyczących jej władz, organów, majątku. W statucie określa się też, czy fundacja będzie prowadziła działalność gospodarczą.
Sporządzenie statutu nie wymaga wizyty u notariusza. W tym wypadku również można upoważnić inną osobę do jego stworzenia.
Organy fundacji
Jedynym obligatoryjnym organem fundacji jest jej zarząd (co istotne – fundator nie jest z zasady organem fundacji). Podobnie jak w spółkach, prowadzi on bieżącą działalność organizacji. Postanowienia dotyczące zarządu mogą być kreowane dość elastycznie, dla przykładu: zarząd może się składać z dowolnej liczby członków, dosyć swobodnie można też kształtować procedurę powoływania członków. Często zdarza się, że już statut zawiera postanowienie o tym, kto wchodzi w skład pierwszego zarządu.
Od decyzji fundatora zależy, czy fundacja będzie posiadała dodatkowe organy. Co więcej, fundator może określić że to on będzie pełnił rolę takiego organu. Najczęściej jednak powoływany jest organ kolegialny o uprawnieniach stanowiąco – kontrolnych, nazywany np. Radą Fundacji. Stosując analogię do spółek – jest to organ łączący w sobie rolę zgromadzenia wspólników i rady nadzorczej.
Działalność gospodarcza fundacji
Istotną kwestią, która również powinna się znaleźć w dokumentach założycielskich, jest określenie czy fundacja będzie prowadziła działalność gospodarczą. Jeśli tak, należy pamiętać aby oddzielić działalność gospodarczą od tej statutowej. Będzie to również wpływało na konieczność księgowego wydzielenia funduszu na działalność gospodarczą.
Rejestracja fundacji w KRS
Po złożeniu oświadczenia o ustanowieniu fundacji, uchwaleniu jej statutu i powołaniu zarządu, następuje etap rejestracji fundacji w rejestrze KRS (rejestracja fundacji w RS jest obowiązkowa).
Obecnie złożenie wniosku o rejestrację jest możliwe wyłącznie poprzez elektroniczny system PRS. Choć ten etap wydaje się całkiem prosty, wnioskodawcy wielokrotnie wzywani są do uzupełniania wniosku o różne załączniki – zatem w tym zakresie dość istotne jest doświadczenie w rejestrowaniu fundacji w systemie PRS.
Doświadczenie wskazuje, że większość klientów kojarzy działalność pożytku publicznego ze statusem organizacji pożytku publicznego (znanej jako OPP). Jest to jednak daleko idące uproszczenie, bo te dwie instytucje wcale nie muszą współistnieć.
